Εθνική παρέμβαση του Πρωθυπουργού Κυριάκου Μητσοτάκη στην εκδήλωση υψηλού επιπέδου της Ελληνικής Προεδρίας του Συμβουλίου Ασφαλείας των Ηνωμένων Εθνών με τίτλο «Ενίσχυση της Ναυτικής Ασφάλειας μέσω της Διεθνούς Συνεργασίας για την Παγκόσμια Σταθερότητα»

20 Μαΐου 2025

Γενικέ Γραμματέα, Εξοχότατε, Αγαπητοί Συνάδελφοι,

Σας ευχαριστούμε που είστε μαζί μας σήμερα σε αυτήν την ανοιχτή συζήτηση για την ασφάλεια στη θάλασσα.

Επιτρέψτε μου να ξεκινήσω εκφράζοντας την εκτίμησή μου για τον ρόλο των Ηνωμένων Εθνών σε αυτό το πολύ σημαντικό ζήτημα. Αυτό είναι το κατάλληλο μέρος για να συζητήσουμε για την ασφάλεια στη θάλασσα. Τα Ηνωμένα Έθνη βρίσκονται στο επίκεντρο των διεθνών προσπαθειών για την προστασία και τη διατήρηση των ωκεανών μας.

Όπως επεσήμανε ο Γενικός Γραμματέας, είναι ο θεματοφύλακας της Διεθνούς Σύμβασης για το Δίκαιο της Θάλασσας. Και είναι το επίκεντρο της διεθνούς συνεργασίας για την αντιμετώπιση των παγκόσμιων προκλήσεων που μας επηρεάζουν όλους. Θα ήθελα να επαινέσω προσωπικά τον Γενικό Γραμματέα Γκουτέρες για τις ακούραστες προσπάθειές του στο θέμα και να τον ευχαριστήσω και πάλι για την παρουσία του μαζί μας σήμερα.

Οι απειλές για την ασφάλεια στη θάλασσα έχουν, πράγματι, παγκόσμια διάσταση, επηρεάζουν όλα τα έθνη, είτε παράκτια είτε περίκλειστα.

Όπως επεσήμανε η κα Τραυλού, η ασφάλεια στη θάλασσα είναι κρίσιμη για την ασφάλεια των παγκόσμιων αλυσίδων εφοδιασμού: περισσότερο από το 80% του όγκου του διεθνούς εμπορίου διεξάγεται μέσω της ναυτιλίας. Ένας ασφαλής θαλάσσιος τομέας προάγει την παγκόσμια πολιτική σταθερότητα, την οικονομική σταθερότητα, συμπεριλαμβανομένης της σταθερότητας των τιμών, τη βιώσιμη ανάπτυξη και την ευημερία όλων των λαών.

Αντιμετωπίζουμε ολοένα και περισσότερο ασύμμετρες θαλάσσιες απειλές, όπως το λαθρεμπόριο, η τρομοκρατία και η πειρατεία, αλλά και υβριδικές επιθέσεις που επηρεάζουν εξίσου τα πλοία, τις συνδέσεις, αλλά και τα λιμάνια.

Ταυτόχρονα, η άνοδος της στάθμης της θάλασσας και οι ακραίες καιρικές συνθήκες ενδέχεται να διαταράξουν τόσο τις λιμενικές λειτουργίες όσο και τις θαλάσσιες οδούς.

Τα παγκόσμια προβλήματα χρειάζονται παγκόσμιες λύσεις. Οι απειλές για την ασφάλεια στη θάλασσα δεν διαφέρουν: μπορούμε να τις αντιμετωπίσουμε μόνο μέσω αποτελεσματικής διεθνούς συνεργασίας, είτε σε κρατικό επίπεδο, είτε σε επίπεδο Διεθνών Οργανισμών, είτε σε επίπεδο ιδιωτικού τομέα. Είναι σαφές ότι πρέπει να κάνουμε περισσότερα.

Μια τέτοια προσπάθεια θα πρέπει να δώσει έμφαση σε έξι βασικούς τομείς:

Καταρχάς, χρειάζεται αυξημένη επίγνωση του θαλάσσιου τομέα: αποτελεσματική κατανόηση οτιδήποτε σχετίζεται με τον θαλάσσιο τομέα και θα μπορούσε να επηρεάσει την ασφάλεια, την προστασία, την οικονομία ή το θαλάσσιο περιβάλλον.

Αυτό απαιτεί να βελτιώσουμε τους παγκόσμιους μηχανισμούς εκπαίδευσης και ανταλλαγής πληροφοριών, να ενσωματώσουμε νέες τεχνολογίες για να βελτιώσουμε τις δυνατότητες επιτήρησής μας, την επικοινωνία και την ανταλλαγή πληροφοριών. Η Τεχνητή Νοημοσύνη θα πρέπει να αποτελεί μέρος αυτού του έργου, λαμβάνοντας υπόψη τους πιθανούς κινδύνους που μπορεί να συνεπάγεται.

Δεύτερον, πρέπει να αντιμετωπίσουμε τις μη ασφαλείς και παράνομες ναυτιλιακές πρακτικές που αποτελούν σοβαρή απειλή για το παγκόσμιο εμπόριο αλλά και για το θαλάσσιο περιβάλλον. Σε αυτές περιλαμβάνονται δόλιες δραστηριότητες που σχετίζονται με την εγγραφή στον ναυτιλιακό τομέα, η ναυτιλία που δεν ανταποκρίνεται στα πρότυπα, η αποφυγή κυρώσεων, αλλά και φαινόμενα όπως οι σκιώδεις στόλοι, στα οποία η Ελλάδα, η χώρα μου, δεν δείχνει καμία ανοχή.

Για άλλη μια φορά, ο συντονισμός και η πρόληψη αποτελούν τα βασικά ζητήματα, προκειμένου να βελτιωθεί η παρακολούθηση και να ενισχυθεί η αποτελεσματική εφαρμογή των σχετικών διεθνών πράξεων. Αυτή η μακροσκοπική θεώρηση είναι η μόνη αποτελεσματική που διαθέτουμε από αυτή την άποψη.

Τρίτον, η ενίσχυση της ανάπτυξης ικανοτήτων, συμπεριλαμβανομένων των ικανοτήτων επιβολής του νόμου, στους τομείς της ναυσιπλοΐας, των λιμένων και της συνδεσιμότητας, είναι καθοριστικής σημασίας για την καταπολέμηση των απειλών κατά της ασφάλειας.

Ο Γενικός Γραμματέας αναφέρθηκε στην κατάσταση στην Ερυθρά Θάλασσα. Τα τελευταία χρόνια, πρόκειται για μια τυπική περίπτωση σοβαρής θαλάσσιας απειλής που μπορεί εύλογα να οδηγήσει σε αύξηση των τιμών βασικών αγαθών, και αυτό είναι κάτι που μας επηρεάζει όλους. Η συλλογική δράση σε αυτές τις περιπτώσεις είναι αναπόφευκτη. Η ισχυρή εμπλοκή της χώρας μου στο θέμα αυτό αποδεικνύεται από τον ηγετικό ρόλο που έχει αναλάβει η Ελλάδα στην Ναυτική Επιχείρηση της ΕΕ «ASPIDES», αλλά και στις επιχειρήσεις «ATALANTA» και «IRINI».

Η ανάπτυξη ικανοτήτων θα πρέπει να επικεντρώνεται εξίσου στην προώθηση ασφαλών και ανθεκτικών λιμένων, καθώς και στην αντιμετώπιση ζητημάτων κυβερνοασφάλειας. Αυτό θα πρέπει να περιλαμβάνει την ανάπτυξη ψηφιακών δεξιοτήτων στο ευρύτερο φάσμα του ναυτιλιακού συμπλέγματος, συμπεριλαμβανομένων των αλυσίδων εφοδιασμού.

Και, οπωσδήποτε πολύ σημαντικό, η ελευθερία της ηλεκτρικής ενέργειας και της συνδεσιμότητας δεδομένων, μέσω υποθαλάσσιων καλωδίων, είναι κάτι που, κύριε Γενικέ Γραμματέα, δεν πρέπει να είναι διαπραγματεύσιμο. Διότι αυτό αποτελεί προϋπόθεση για μια διαφοροποιημένη, υψηλής ποιότητας, οικονομικά προσιτή συνδεσιμότητα ενέργειας και δεδομένων. Πρόκειται για ένα κρίσιμο ζήτημα για ολόκληρο τον κόσμο.

Τέταρτον, η ενίσχυση του νομικού πλαισίου είναι απαραίτητη. Από αυτή την άποψη, η Σύμβαση των Ηνωμένων Εθνών για το Δίκαιο της Θάλασσας (UNCLOS) θέτει τη βάση για την παγκόσμια διακυβέρνηση στη θάλασσα, προκειμένου να αντιμετωπιστούν οι τρέχουσες αλλά και οι αναδυόμενες απειλές για την ασφάλεια. Η UNCLOS αντικατοπτρίζει ουσιαστικά το διεθνές εθιμικό δίκαιο και πρέπει να τηρείται πλήρως.

Πρέπει επίσης να ενισχύσουμε περαιτέρω το έργο του Διεθνούς Ναυτιλιακού Οργανισμού (IMO), ιδίως όσον αφορά τη θέσπιση διεθνών κανόνων για την προστασία των θαλασσών. Απαιτείται πιο αποτελεσματικός συντονισμός για τα διάφορα γραφεία που λειτουργούν επί του παρόντος υπό την αιγίδα των Ηνωμένων Εθνών, όπως επεσήμανε ο κ. Bueger.

Πέμπτον, η περιβαλλοντική διάσταση, η οποία αποτελεί επίσης πρόκληση για την ασφάλεια: οι επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής και της υποβάθμισης του περιβάλλοντος πολλαπλασιάζουν τις υπάρχουσες απειλές και έχουν ευρύτερες επιπτώσεις στην παγκόσμια σταθερότητα. Πρέπει να εργαστούμε για την αντιμετώπιση της θαλάσσιας ρύπανσης και των περιβαλλοντικών κινδύνων για την ασφάλειά μας που προκαλούνται από την παράνομη απόρριψη, τις απορρίψεις και τις ανθρωπογενείς εκπομπές, κατά παράβαση των διεθνών προτύπων.

Η διάσωση του δεξαμενόπλοιου M/V Sounion στην Ερυθρά Θάλασσα, πέρυσι, ήταν ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα. Μια περίπτωση που απέτρεψε μια τεράστια περιβαλλοντική, αλλά και ανθρωπιστική καταστροφή, αναδεικνύοντας την παγκόσμια διάσταση της θαλάσσιας ασφάλειας και τις εκτεταμένες επιπτώσεις της.

Πέρυσι, φιλοξενήσαμε στην Αθήνα το 9ο Συνέδριο «Our Ocean», όπου περισσότερες από 100 αντιπροσωπείες έκαναν πάνω από 400 δεσμεύσεις, αξίας άνω των 10 δισεκατομμυρίων δολαρίων.

Και έκτον, δεν πρέπει να παραβλέπουμε την ανάγκη ενίσχυσης της προστασίας και της ασφάλειας των δύο εκατομμυρίων ναυτικών, οι οποίοι διασφαλίζουν τις διεθνείς θαλάσσιες μεταφορές και την αδιάλειπτη λειτουργία του παγκόσμιου εμπορίου. Όπως υπογραμμίζει ένα παλιό ναυτικό σύνθημα, χωρίς αυτούς «ο μισός κόσμος θα πάγωνε και ο μισός θα λιμοκτονούσε».

Έχοντας κατά νου τους πρόσφατους ακραίους κινδύνους στους οποίους έχουν εκτεθεί, από την πανδημία έως τις πολεμικές εχθροπραξίες και τις τρομοκρατικές επιθέσεις, πρέπει να έχουμε κατά νου ότι η ευημερία τους και η συνεχής εκπαίδευσή τους σε νέους επιχειρησιακούς τρόπους είναι απαραίτητες για την ασφάλεια στη θάλασσα.

Αγαπητοί συνάδελφοι,

Η ασφάλεια στη θάλασσα συνδέεται άμεσα και στενά με τις βασικές αξίες του ελεύθερου κόσμου. Κανείς δεν θα μπορούσε πραγματικά να απολαύσει τις καθιερωμένες αρχές της ελευθερίας των θαλασσών, ούτε τη σχετική ελευθερία στο εμπόριο και το εμπόριο, που διασφαλίζουν την οικονομική και ειρηνική διασύνδεση, χωρίς την προϋπόθεση της ασφάλειας στη θάλασσα. Σήμερα, είμαι στην ευχάριστη θέση να συνειδητοποιήσω, μέσω της ευρείας συμμετοχής των κρατών μελών σε αυτή τη συζήτηση, ότι συμμεριζόμαστε την άποψη για την ύψιστη σημασία της.

Η Ελλάδα είναι η χώρα με τον μεγαλύτερο εμπορικό ναυτικό στόλο στον κόσμο. Είναι ένα ναυτικό έθνος με πλούσια και βαθιά ναυτική ιστορία, χιλιάδες νησιά και μία από τις μεγαλύτερες ακτές στον κόσμο. Ένα πραγματικό διασυνοριακό εμπορικό έθνος που συνδέει και συμβάλλει στον εφοδιασμό τρίτων χωρών εδώ και δεκαετίες.

Για εμάς, τους Έλληνες, η θάλασσα ήταν πάντα μέρος της ταυτότητάς μας και είμαι προνομιούχος που μπορώ να συμμετέχω σε αυτή τη συζήτηση.

Ενώπιόν σας, επιθυμώ να δεσμευτώ ακράδαντα ότι η χώρα που έχω την τιμή να εκπροσωπώ, η Ελλάδα, θα παραμείνει ο θεματοφύλακας της ελευθερίας της ναυσιπλοΐας. Χέρι-χέρι με όλα τα έθνη του ΟΗΕ, θα συνεργαστούμε για αυτόν τον πολύ σημαντικό σκοπό, κατά τη διάρκεια της θητείας μας στο Συμβούλιο Ασφαλείας και μετά.

Σας ευχαριστώ για την παρουσία σας εδώ σήμερα.