Ομιλία του Πρωθυπουργού Κυριάκου Μητσοτάκη στην 77η Σύνοδο της Γενικής Συνέλευσης του ΟΗΕ

23 Σεπτεμβρίου 2022

Κύριε Πρόεδρε,

Κύριε Γενικέ Γραμματέα,

Αρχηγοί κρατών και κυβερνήσεων,

Κυρίες και κύριοι,

Πριν από εβδομήντα επτά χρόνια, ιδρύθηκε αυτός ο οργανισμός μέσα από το χάος του πολέμου και με έναν δεδηλωμένο στόχο: την καλλιέργεια αρμονικών σχέσεων μεταξύ των εθνικών κρατών μέσω της επιδίωξης διαρκούς ειρήνης και ασφάλειας, την υπεράσπιση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και το απαραβίαστο του Διεθνούς Δικαίου. Ήταν η πρώτη, πολυμερής απάντηση του κόσμου στην επιθετικότητα των λίγων σε βάρος των πολλών.

Και όμως, παρ’ όλες τις επιτυχίες τους, σήμερα τα «Ηνωμένα Έθνη» μας βρίσκονται σε ένα σταυροδρόμι. Όπως δηλώνει το θέμα της φετινής Γενικής Συνέλευσης, αντιμετωπίζουμε μια «στιγμή-ορόσημο» στην παγκόσμια ιστορία. Βρισκόμαστε μπροστά σε μια επιλογή. Και αυτή η επιλογή είναι απλή.

Μπορούμε να ενωθούμε για να αντιμετωπίσουμε τις δυνάμεις του αυταρχισμού και της βίας τού σήμερα, έχοντας πλήρη επίγνωση ότι υπάρχει ένα τίμημα που πρέπει να πληρώσουμε για την υπεράσπιση των κοινών ανθρώπινων αξιών μας. Ή μπορούμε να δείξουμε αναποφασιστικότητα, να αμφιταλαντευτούμε και, τελικά, να υποχωρήσουμε.

Επιλέξτε το πρώτο, όσο επώδυνο και αν είναι βραχυπρόθεσμα, και οι αξίες που στηρίζουν αυτά τα Ηνωμένα Έθνη θα επικρατήσουν. Επιλέξτε το δεύτερο και οι συνέπειες θα είναι, πιστεύω, αδιανόητες.

Για να επιβιώσουν και να ακμάσουν οι κοινωνίες μας, πρέπει να είναι διατεθειμένες να αγωνιστούν όταν αντιμετωπίζουν απρόκλητη επιθετικότητα. Ο Περικλής στον “Επιτάφιο” το κατέστησε απολύτως σαφές πριν από 2500 χρόνια. Ποτέ μετά το τέλος του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου τα λόγια του δεν ηχούσαν πιο επίκαιρα.

Σήμερα οι μνήμες της «Σκοτεινής Ηπείρου» έχουν ξαναζωντανέψει μετά την απρόκλητη εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία. Αυτό που θεωρούσαμε αδιανόητο στην Ευρώπη, συνέβη.

Για πολλά χρόνια πιστεύαμε ότι η διεθνής συνεργασία και η κοινή δέσμευση στο κράτος δικαίου είχαν επικρατήσει έναντι των όπλων και των στρατών. Πιστεύαμε ότι δεδομένων των τραγικών και καταστροφικών εμπειριών του εικοστού αιώνα, κανείς δεν θα τολμούσε να αναιρέσει το δικαίωμα ύπαρξης ενός άλλου λαού ή να αλλάξει τα σύνορα με τη βία. Δυστυχώς, κάναμε λάθος.

Ωστόσο, ως Ευρωπαίοι έχουμε κάθε λόγο να είμαστε περήφανοι για την απάντησή μας. Σταθήκαμε στο πλευρό της Ουκρανίας, εξοπλίζοντάς την με τα μέσα για να αμυνθεί ενάντια στον επιτιθέμενο. Έχουμε επιβάλει κυρώσεις που αρχίζουν να έχουν σημαντικές επιπτώσεις στη ρωσική οικονομία. Και το «ρεύμα» αρχίζει να έχει αντίστροφη πορεία.

Αυτή η σαφής και αποφασιστική στάση ενάντια σε έναν αδικαιολόγητο πόλεμο είναι η αντανάκλαση ενός νέου γεωπολιτικού οράματος της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Δεν θέλουμε έναν κόσμο στον οποίο η εξουσία είναι για το ισχυρό κράτος και όχι για το αδύναμο, και όπου οι διαφορές επιλύονται από στρατηγούς και όχι από διπλωμάτες.

Η εισβολή της Ρωσίας δεν πρέπει να πετύχει. Όχι μόνο για χάρη της Ουκρανίας. Αλλά επίσης επειδή είναι επιτακτική ανάγκη να σταλεί ένα σαφές μήνυμα σε άλλους αυταρχικούς ηγέτες ότι οι καθαρά επιθετικές ενέργειες που παραβιάζουν το Διεθνές Δίκαιο δεν θα γίνουν ανεκτές από την παγκόσμια κοινότητα των δημοκρατικών κρατών.

Αυτό το μήνυμα έχει σταλεί δυνατά και ξεκάθαρα από πολλούς αρχηγούς κρατών και κυβερνήσεων που πήραν το λόγο στη φετινή Γενική Συνέλευση.

Σε όλη την Ευρώπη αντιμετωπίζουμε την προοπτική ενός δύσκολου χειμώνα. Ο αντίκτυπος του πολέμου στην Ουκρανία έχει εκτοξεύσει την τιμή του φυσικού αερίου στα ύψη και έχει προκαλέσει μια έξαρση του πληθωρισμού, που όμοιά της δεν έχουμε δει για περισσότερες από τέσσερις δεκαετίες.

Η Ρωσία έχει χρησιμοποιήσει ως όπλα τους φυσικούς της πόρους για να προκαλέσει πόνο στις ευρωπαϊκές κοινωνίες και να αποσταθεροποιήσει  δημοκρατικά εκλεγμένες ευρωπαϊκές κυβερνήσεις. Και πάλι, δεν θα πετύχει.

Θα υποστηρίξουμε τους πολίτες μας για να αντιμετωπίσουν τις υψηλές τιμές της ενέργειας. Θα συγκεντρώσουμε ευρωπαϊκούς πόρους για να εξασφαλίσουμε ενεργειακή επάρκεια και να απεξαρτηθούμε γρήγορα από το ρωσικό πετρέλαιο και φυσικό αέριο.

Και θα επιταχύνουμε περαιτέρω την στροφή μας προς τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, οι οποίες δεν είναι απλώς η καθαρότερη και φθηνότερη μορφή ενέργειας, αλλά είναι και οι ασφαλέστερες από γεωπολιτική άποψη.

Ποτέ ξανά δεν πρέπει να υποθηκεύσουμε την ευημερία μας, στον εκβιασμό εκείνων που θα προσπαθήσουν να εκμεταλλευτούν την εξάρτησή μας από αυτούς. Αυτό ακριβώς σημαίνει, σε τελική ανάλυση, η ευρωπαϊκή στρατηγική αυτονομία.

Γνωρίζουμε ότι υπάρχει ένα τίμημα που πρέπει να πληρώσουμε για να είμαστε στη σωστή πλευρά της ιστορίας. Και είναι υποχρέωσή μας να κρατάμε τις κοινωνίες μας ενωμένες αλλά και ενημερωμένες για το τι πραγματικά διακυβεύεται στην Ουκρανία.

Ο αγώνας εναντίον της παραπληροφόρησης και των ψευδών ειδήσεων πρέπει να συνεχιστεί με μεγαλύτερη ένταση. Ο Περικλής επίσης στον Επιτάφιο, είχε δίκιο όταν έλεγε ότι «δεν είναι εύκολο να βρεις το σωστό μέτρο λέξεων όταν δεν μπορείς να βασιστείς σε μια κοινή αντίληψη της αλήθειας».

Κυρίες και κύριοι,

Η Ουκρανία δεν είναι η μόνη χώρα στη μεταπολεμική Ευρώπη που έχει δεχτεί επίθεση. Για σχεδόν 50 χρόνια, οι Κύπριοι ζουν σε ένα διαιρεμένο νησί ως αποτέλεσμα μίας παράνομης εισβολής και στρατιωτικής κατοχής.

Η Άγκυρα και η τουρκοκυπριακή ηγεσία, απομονωμένοι και μόνοι στη διεθνή κοινότητα, συνεχίζουν να επιμένουν σε απαράδεκτες αξιώσεις για λύση δύο κρατών. Αρνούνται να συνεχίσουν τις διαπραγματεύσεις για μια συμφωνημένη διευθέτηση στη βάση των διαδοχικών ψηφισμάτων του Συμβουλίου Ασφαλείας.

Η Ελλάδα υποστηρίζει σθεναρά τόσο τις προσπάθειες του Γενικού Γραμματέα για επανέναρξη των διαπραγματεύσεων για μια αμοιβαία αποδεκτή λύση, όσο και τα Μέτρα Οικοδόμησης Εμπιστοσύνης που πρότεινε ο Πρόεδρος της Κυπριακής Δημοκρατίας, κ. Νίκος Αναστασιάδης.

Αλλά η διεθνής κοινότητα δεν πρέπει να αγνοήσει τις παράνομες τουρκικές προσπάθειες επιβολής ενός νέου τετελεσμένου στην Κύπρο, ιδιαίτερα στην περίκλειστη περιοχή των Βαρωσίων, καθώς και νέες και επανειλημμένες παραβιάσεις των θαλάσσιων ζωνών και του εναέριου χώρου της Κύπρου.

Πράγμα που με φέρνει, κυρίες και κύριοι, σε ένα ζήτημα ακόμη πιο κοντά στην πατρίδα μου. Αναφέρομαι στη συνεχιζόμενη και ολοένα πιο επιθετική αναθεωρητική ατζέντα της Τουρκίας έναντι της Ελλάδας.

Αυτή είναι η τέταρτη ομιλία μου στη Γενική Συνέλευση ως  Πρωθυπουργός της Ελλάδας. Με έχετε ακούσει να λέω ότι είμαι πάντα ανοιχτός στον διάλογο και στη διευθέτηση των διαφορών με ανοιχτό τρόπο, με σεβασμό και σύμφωνα με το διεθνές δίκαιο. Αυτή η θέση μου εξακολουθεί να ισχύει.

Η Τουρκία είναι, σε τελική ανάλυση, μια σημαντική χώρα, μέλος του ΝΑΤΟ, που μπορεί να είναι εταίρος και σύμμαχος της Ελλάδας και της Ευρωπαϊκής Ένωσης, αν αυτό επιλέξει.

Η Τουρκία έχει τη δυνατότητα να διαδραματίσει εποικοδομητικό ρόλο. Για παράδειγμα, οι πρόσφατες προσπάθειες της Άγκυρας που οδήγησαν στην επιτυχημένη μεσολάβηση του ΟΗΕ για μία συμφωνία εξαγωγών σιτηρών μεταξύ Ουκρανίας και Ρωσίας είναι μια σημαντική συμβολή στην παγκόσμια επισιτιστική ασφάλεια.

Αλλά την ίδια στιγμή, η Τουρκία συνεχίζει να διαδραματίζει έναν αποσταθεροποιητικό ρόλο στην Ανατολική Μεσόγειο, τη Μέση Ανατολή και τον Καύκασο. Είναι επίσης η μόνη χώρα του ΝΑΤΟ που δεν εφαρμόζει κυρώσεις κατά της Ρωσίας.

Όσον αφορά στην Ελλάδα, η ηγεσία της Τουρκίας φαίνεται να έχει μια παράξενη εμμονή  με τη χώρα μου. Η γλώσσα της γίνεται όλο και πιο πολεμική. Απειλούν ότι η Τουρκία «θα έρθει νύχτα», αν το αποφασίσει. Αυτή είναι η γλώσσα ενός επιτιθέμενου και όχι ενός ειρηνοποιού. Δυστυχώς, δεν είναι κάτι καινούργιο.

Και τι γίνεται με την αμφισβήτηση από την Τουρκία της ελληνικής κυριαρχίας στο ίδιο το Αιγαίο; Και πάλι, αυτή η ρητορική δεν είναι νέα. Η Τουρκία χτίζει σταδιακά μία συνολική αφήγηση ψευδών διεκδικήσεων στο Αιγαίο που εκτείνεται από την κρίση των Ιμίων στα μέσα της δεκαετίας του 1990 μέχρι σήμερα.

Απειλεί την Ελλάδα με casus belli, εάν επιλέξουμε να ασκήσουμε το κυριαρχικό μας δικαίωμα να επεκτείνουμε τα χωρικά ύδατα στο Αιγαίο.

Αυτό το αφήγημα κορυφώθηκε, δυστυχώς, με την εξωφρενική αμφισβήτηση της Τουρκίας, πέρυσι, της ελληνικής κυριαρχίας στα νησιά του Ανατολικού Αιγαίου, συμπεριλαμβανομένων μεγάλων νησιών όπως η Χίος και η Ρόδος, μια κυριαρχία που θεσπίστηκε με διεθνείς συνθήκες πριν από 100 χρόνια.

Αυτό που είναι ιδιαίτερα ανησυχητικό είναι η αυξανόμενη ένταση της απειλής. Χαρακτηρίζεται από κλιμάκωση της επιθετικής ρητορικής. Σε συνδυασμό με μια μαζική εκστρατεία παραπληροφόρησης. Πολλαπλές παραβιάσεις της κυριαρχίας και των κυριαρχικών δικαιωμάτων της Ελλάδας στη θάλασσα και στον αέρα, την εργαλειοποίηση των μεταναστευτικών ροών και, δυστυχώς, μια μονομερής απόφαση άρνησης όλων των επαφών υψηλού επιπέδου.

Και ρωτάω. Είναι αυτή η συμπεριφορά συμβατή με έναν αξιόπιστο διεθνή παράγοντα, ένα κράτος μέλος του ΟΗΕ, που δεσμεύεται από τον Καταστατικό Χάρτη και τις αρχές του ΟΗΕ;

Τέτοιες ενέργειες υπονομεύουν την ειρήνη και τη σταθερότητα στην Ανατολική Μεσόγειο σε μια περίοδο που η διεθνής κοινότητα βρίσκεται αντιμέτωπη με έναν πόλεμο στην Ουκρανία.

Αν ο Πρόεδρος Ερντογάν θέλει να μιλήσει για «κόκκινες γραμμές», τότε λέω το εξής: οι τουρκικές αξιώσεις στην κυριαρχία των νησιών της Ελλάδας είναι αβάσιμες και απαράδεκτες.

Η αμφισβήτηση της κυριαρχίας ελληνικού εδάφους ξεπερνά την “κόκκινη γραμμή” για όλους τους Έλληνες. Και ως Πρωθυπουργός της Ελλάδας, δεν θα συμβιβαστώ ποτέ σε ότι έχει να κάνει με την εδαφική ακεραιότητα, την ασφάλεια και τη σταθερότητα της χώρας μου. Η Ελλάδα δεν θα δεχτεί bullying από κανέναν.

Κι όμως, δεν είναι ανάγκη να πορευτούμε με αυτόν τον τρόπο. Υπάρχει κι άλλος δρόμος. Ο ελληνικός λαός και ο τουρκικός λαός έχουν μία μακρά ιστορία ειρηνικής συνύπαρξης. Οκτώ χρόνια μετά τα τραγικά γεγονότα του 1922, οι ηγέτες της Ελλάδας και της Τουρκίας είχαν το θάρρος να υπογράψουν μια Συμφωνία Ειρήνης και Φιλίας.

Γι’ αυτό σήμερα, από τα Ηνωμένα Έθνη, θα ήθελα να απευθυνθώ όχι μόνο στην τουρκική ηγεσία αλλά και απευθείας στον τουρκικό λαό με αυτό το μήνυμα: η Ελλάδα δεν αποτελεί απειλή για τη χώρα σας. Δεν είμαστε εχθροί σας. Είμαστε γείτονες. Εκτιμούμε τις πολλές φιλίες μεταξύ απλών Ελλήνων και Τούρκων πολιτών.

Γνωρίζω ότι η συντριπτική πλειονότητα στις δύο χώρες μας δεν επιθυμεί πολιτική σύγκρουση και εχθρότητα. Ας προχωρήσουμε, λοιπόν, σε ένα πνεύμα συνεργασίας και φιλίας, με αμοιβαίο σεβασμό και σύμφωνα με το Διεθνές Δίκαιο.

Επιτρέψτε μου επίσης να κάνω μια ειδική αναφορά στην τραγική κατάσταση που επικρατεί όσον αφορά το μεταναστευτικό στο Αιγαίο. Η Τουρκία εργαλειοποιεί τους μετανάστες από τον Μάρτιο του 2020, όταν ενθάρρυνε και διευκόλυνε, ενεργά, δεκάδες χιλιάδες απελπισμένους ανθρώπους να περάσουν παράνομα στην Ελλάδα, προκειμένου να ασκήσει πίεση στην Ευρωπαϊκή Ένωση.

Θέλω να είμαι απολύτως σαφής: Η Ελλάδα θα συνεχίσει να προστατεύει τα σύνορά της, με πλήρη σεβασμό στα ανθρώπινα δικαιώματα. To Λιμενικό  μας έχει σώσει δεκάδες χιλιάδες ανθρώπους στη θάλασσα. Το έκανε ξανά χθες όταν διασώσαμε περισσότερους από 130 ανθρώπους, μεταξύ των οποίων πολλά παιδιά, από δύο βάρκες που βυθίζονταν στο Αιγαίο.

Θα ήταν πολύ πιο χρήσιμο για την Τουρκία να συνεργαστεί ενεργά με την Ελλάδα και την Ευρώπη στο θέμα της μετανάστευσης. Άλλωστε, οι βάρκες που μεταφέρουν τους απελπισμένους ανθρώπους στους οποίους αναφέρεται διαρκώς ο Πρόεδρος Ερντογάν, φεύγουν από τις τουρκικές ακτές στο φως της ημέρας…

Κυρίες και κύριοι,

Επιτρέψτε μου να ολοκληρώσω την ομιλία μου με μία αναφορά στην αντιμετώπιση της μεγάλης πρόκλησης της κλιματικής αλλαγής.

Η πράσινη μετάβαση βρίσκεται στον πυρήνα του μεταρρυθμιστικού προγράμματος της κυβέρνησής μου. Ο Εθνικός Κλιματικός Νόμος μας, στοχεύει στην κινητοποίηση όλων των τομέων της οικονομίας καθώς καταρτίζουμε έναν οδικό χάρτη για τη μετάβασή μας στην κλιματική ουδετερότητα έως το 2050.

Η μετατροπή ορισμένων ελληνικών νησιών σε πράσινους κόμβους καινοτομίας βρίσκεται σε εξέλιξη.

Και για την Ελλάδα υπάρχει άλλος ένας αγώνας πολύ σημαντικός στην καρδιά μας. Η μάχη για την προστασία της πολιτιστικής κληρονομιάς, όχι μόνο από την κλιματική αλλαγή, αλλά από τις ένοπλες συγκρούσεις, την παράνομη διακίνηση και τη διασύνδεσή της με τη χρηματοδότηση της τρομοκρατίας, και τον θρησκευτικό φονταμενταλισμό.

Η Ελλάδα, σε συνεργασία με την UNESCO και τον WMO, πρωτοστάτησε στη δημιουργία της πρωτοβουλίας για την «Αντιμετώπιση των Επιπτώσεων της Κλιματικής Αλλαγής στην Πολιτιστική και Φυσική Κληρονομιά», μιας πρωτοβουλίας που υποστηρίζεται από περισσότερα από 100 κράτη μέλη, τον Γενικό Γραμματέα, το Συμβούλιο της Ευρώπης και την UNFCCC. Καλούμε όλα τα κράτη μέλη να συμμετάσχουν σε αυτήν την προσπάθεια.

Και, είμαι στην ευχάριστη θέση να πω ότι στη μακρόχρονη και συνεχή προσπάθειά μας να επανενώσουμε τα Γλυπτά του Παρθενώνα στην Ελλάδα, έχουμε λάβει υποστήριξη από τη συντριπτική πλειοψηφία των κρατών-μελών, καθώς και από τη Διακυβερνητική Επιτροπή της UNESCO.

Σας ευχαριστούμε για αυτή την υποστήριξη. Όσος καιρός κι αν χρειαστεί, τα Γλυπτά του Παρθενώνα θα επιστρέψουν τελικά στο σπίτι τους.

Διακεκριμένοι αντιπρόσωποι,

Είμαι πολύ υπερήφανος για το γεγονός ότι η Ελλάδα είναι μια από τις χώρες που δεν έχουν παρεκκλίνει από τους 17 Στόχους Βιωσιμότητας του ΟΗΕ για το 2030. Επιτρέψτε μου να τονίσω ιδιαίτερα τη δέσμευσή μας για τον μετασχηματισμό της δημόσιας εκπαίδευσης, σύμφωνα με τον Στόχο Νο. 4. Οι προσπάθειές μας έχουν αναγνωριστεί στη φετινή συνέλευση.

Ως το κορυφαίο ναυτιλιακό έθνος στον κόσμο, κατανοούμε ότι η βιωσιμότητα του θαλάσσιου περιβάλλοντός μας είναι υψίστης σημασίας. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο το 2024 θα φιλοξενήσουμε το 9ο Διεθνές Συνέδριο «Our Ocean Conference», υλοποιώντας τα φιλόδοξα σχέδιά μας για την προώθηση της βιώσιμης αλιείας και την προστασία του 30% της γης και της θάλασσάς μας έως το 2030.

Όλες αυτές οι πρωτοβουλίες αποδεικνύουν ότι οι συλλογικές πολυμερείς λύσεις μπορούν να κάνουν σημαντική διαφορά στη μάχη για την προστασία του φυσικού μας κόσμου.

Αλλά, όπως πολλοί από εσάς επισημάνατε, δεν είμαστε ακόμα εκεί. Είτε πρόκειται για τις τρομακτικές πυρκαγιές που είδαμε στην Ευρώπη αυτό το καλοκαίρι, είτε πιο πρόσφατα για τις άνευ προηγουμένου πλημμύρες που έπληξαν μεγάλα τμήματα του Πακιστάν, είτε για τη συνεχιζόμενη απώλεια κρίσιμων παγετώνων και τροπικών δασών, χωρίς πολυμερή συνεργασία, αυτά τα συμβάντα μπορεί σύντομα να είναι μάλλον ο κανόνας, παρά η εξαίρεση.

Η Ελλάδα πρωτοστατεί στη διασφάλιση της αποτελεσματικότερης συνεργασίας μεταξύ των ευρωπαϊκών χωρών στον τομέα της πολιτικής προστασίας μέσω του προγράμματος RescEU.

Καθώς το Ηνωμένο Βασίλειο παραδίδει τη σκυτάλη και το έργο της COP26 στην Αίγυπτο για το COP27, έχουμε μια τελευταία ευκαιρία να το κάνουμε σωστά. Για να μην αναρωτιόμαστε στην επόμενη Γενική Συνέλευση γιατί εξακολουθούμε να συζητάμε και δεν δρούμε.

Οι προκλήσεις που αντιμετωπίζει ο κόσμος μας είναι πολύπλοκες και πολύπλευρες. Οι λύσεις δεν είναι καθόλου απλές. Απαιτούν συμβιβασμό και προσπάθεια και θέληση. Απαιτούν πυγμή και αποφασιστικότητα. Και πάνω από όλα, μας απαιτούν να συνεργαστούμε και να παραμείνουμε προσηλωμένοι στους στόχους. Αυτό τελικά είναι το πνεύμα αυτών των Ηνωμένων Εθνών.

Έχουμε πολύ δρόμο μπροστά μας στην επιδίωξη της ελευθερίας, στην υπεράσπιση της δημοκρατίας και του κράτους δικαίου, και στην καταπολέμηση της κλιματικής αλλαγής.

Οι επόμενες γενιές θα μας κρίνουν πολύ αυστηρά αν αποτύχουμε να σταθούμε στο ύψος των περιστάσεων.

Σας ευχαριστώ πολύ για την προσοχή σας.