Από τον Αντίοχο στον Μητσοτάκη: Οι μεσογειακοί δεσμοί του Ισραήλ αψηφούν το ιστορικό προηγούμενο - editorial
Ο βασιλιάς Αντίοχος Δ΄ Επιφανής πρέπει να στριφογυρίζει στον τάφο του, καθώς ο Έλληνας πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης επισκέφθηκε το Ισραήλ για να συζητήσει την περιφερειακή ασφάλεια, την ενέργεια και την τεχνολογική πρόοδο.
Αν ο βασιλιάς Αντίοχος Δ΄ Επιφανής μπορούσε να ταξιδέψει στον χρόνο μέχρι τη Χανουκά του 2025, πιθανότατα θα εξέφραζε δυσαρέσκεια για τη στάση του διαδόχου του, του Έλληνα πρωθυπουργού Κυριάκου Μητσοτάκη.
Ο Μητσοτάκης, σε αντίθεση με τον μονάρχη του οποίου η ηττημένη κληρονομιά είναι η γιορτή της Χανουκά, έγινε δεκτός στο Ισραήλ κατά τις τελευταίες ώρες του Φεστιβάλ των Φώτων, όπου συναντήθηκε με τον πρωθυπουργό Βενιαμίν Νετανιάχου μαζί με τον Κύπριο πρόεδρο Νίκο Χριστοδουλίδη .
Οι τρεις ηγέτες απευθύνθηκαν στα μέσα ενημέρωσης, επιβεβαιώνοντας τη δέσμευσή τους στην περιφερειακή ασφάλεια, την ενέργεια και την τεχνολογική πρόοδο.
Η σχέση Ισραήλ-Ελλάδας-Κύπρου έχει διαμορφωθεί από τις μεταβαλλόμενες περιφερειακές πραγματικότητες και έχει υποστηριχθεί από κοινά συμφέροντα, ιδίως καθώς η ανατολική Μεσόγειος έγινε πιο αμφιλεγόμενη και απρόβλεπτη.
Η εταιρική σχέση άρχισε να διαμορφώνεται στα τέλη της δεκαετίας του 2000, μετά την απότομη επιδείνωση της σχέσης του Ισραήλ με την Τουρκία . Καθώς η Άγκυρα απομακρυνόταν από τη στρατηγική συνεργασία με την Ιερουσαλήμ υπό τον Πρόεδρο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, το Ισραήλ αναγκάστηκε να επανεξετάσει την περιφερειακή του στάση. Η Ελλάδα και η Κύπρος, που ήταν και οι δύο επί μακρόν επιφυλακτικές απέναντι στις τουρκικές φιλοδοξίες, έχοντας υποφέρει από την τουρκική επιθετικότητα και, έχοντας ιστορικά αποστασιοποιηθεί από το Ισραήλ, έγιναν φυσικοί, αν και αρχικά απίθανοι, εταίροι.
«Θα προωθήσουμε τον Διάδρομο Ινδίας-Μέσης Ανατολής-Ευρωπαϊκής Ένωσης», δήλωσε ο Νετανιάχου στην τριμερή σύνοδο κορυφής της Δευτέρας. «Αυτή είναι μια ιδέα που έχει προταθεί και στο παρελθόν, αλλά πιστεύουμε ότι πρέπει να την κάνουμε πραγματικότητα». Περιέγραψε το έργο ως έναν συνδυασμό θαλάσσιων οδών, ενεργειακών αγωγών και καλωδιακής σύνδεσης που συνδέει την Ασία και την Ευρώπη μέσω του Ισραήλ, της Κύπρου και της Ελλάδας.
Η ενέργεια από μόνη της δεν θα καθορίσει την ανατολική Μεσόγειο
Όλα αυτά είναι ουσιαστικά για το Ισραήλ. Για δεκαετίες, η Ελλάδα και η Κύπρος ήταν μεταξύ των πιο επικριτικών φωνών του Ισραήλ στα ευρωπαϊκά φόρουμ. Οι τακτικές τριμερείς σύνοδοι κορυφής και οι υπουργικές συναντήσεις σηματοδοτούσαν μια πραγματική διπλωματική αλλαγή, ακόμη και αν οι πολιτικές διαφορές παρέμεναν.Με την πάροδο του χρόνου, ωστόσο, κατέστη σαφές ότι η ενέργεια από μόνη της δεν θα καθόριζε την ανατολική Μεσόγειο.
Μεγάλα έργα όπως ο αγωγός EastMed αποδείχθηκαν υπερβολικά δαπανηρά και πολύπλοκα, και οι μεταβαλλόμενες παγκόσμιες αγορές ενέργειας μείωσαν τη στρατηγική τους αξία. Ενώ η ενεργειακή συνεργασία δεν εξαφανίστηκε, καθώς οι εξαγωγές φυσικού αερίου μέσω της Αιγύπτου συνεχίστηκαν και οι υποθαλάσσιες συνδέσεις ηλεκτρικής ενέργειας παρέμειναν υπό συζήτηση, δεν είχε πλέον το ίδιο πολιτικό βάρος.
Αυτό που έχει προωθήσει τις σχέσεις είναι η συνεργασία στον τομέα της ασφάλειας.
Ακόμη και πριν από την ακινητοποίηση των ενεργειακών έργων, οι στρατιωτικοί δεσμοί επεκτείνονταν . Ισραηλινοί πιλότοι εκπαιδεύτηκαν στον ελληνικό εναέριο χώρο μετά τον περιορισμό της πρόσβασης στους τουρκικούς ουρανούς. Οι κοινές αεροπορικές, ναυτικές και επίγειες ασκήσεις έγιναν πιο συχνές και πιο εξελιγμένες. Η ανταλλαγή πληροφοριών εμβάθυνε. Και η Κύπρος επέκτεινε τον συντονισμό ασφαλείας της με το Ισραήλ και φιλοξένησε εκπαιδευτικές δραστηριότητες των Ισραηλινών Αμυντικών Δυνάμεων.
Στις αρχές της δεκαετίας του 2020, αυτή η συνεργασία είχε θεσμοθετηθεί. Υπογράφηκαν αμυντικές συμφωνίες και ο επιχειρησιακός συντονισμός έγινε μια κανονική πτυχή της στρατιωτικής δραστηριότητας.
Η Ελλάδα αντιμετωπίζει επίμονες εντάσεις με την Τουρκία στο Αιγαίο Πέλαγος και ανησυχεί για κλιμάκωση λόγω λανθασμένων υπολογισμών. Η Κύπρος συνεχίζει να ζει με την πραγματικότητα ενός διαιρεμένου νησιού και μιας μεγάλης τουρκικής στρατιωτικής παρουσίας. Εν τω μεταξύ, το Ισραήλ είναι ολοένα και πιο προσεκτικό στην αυξανόμενη παρουσία της Άγκυρας στη Συρία, στις προσπάθειες να εδραιωθεί στη Γάζα και την ανατολική Μεσόγειο, και στο πώς αυτό θα μπορούσε να επηρεάσει την επιχειρησιακή του ελευθερία.
Σε αυτό το πλαίσιο, ο Νετανιάχου προειδοποίησε ότι «η Μέση Ανατολή και η Ανατολική Μεσόγειος δοκιμάζονται από επιθετικότητα, τρομοκρατία και αστάθεια», προσθέτοντας ότι η τριμερής συνεργασία «παρέχει δύναμη, σαφήνεια και συνεργασία που θα επικρατήσει έναντι του χάους».
«Σε όσους φαντασιώνονται ότι μπορούν να αποκαταστήσουν τις αυτοκρατορίες τους και την κυριαρχία τους στα εδάφη μας, λέω, ξεχάστε το. Δεν πρόκειται να συμβεί - μην το σκέφτεστε καν», προειδοποίησε ο Νετανιάχου σε μια ελαφρώς συγκαλυμμένη απειλή προς την Τουρκία.
Αυτές δεν είναι πανομοιότυπες προκλήσεις, αλλά τέμνονται. Και οι τρεις χώρες εκτιμούν τη σταθερότητα, την ελευθερία ναυσιπλοΐας και τον σεβασμό της κυριαρχίας σε μια περιοχή όπου αυτές οι αρχές δοκιμάζονται συχνά.
Αυτό μας φέρνει στη σύνοδο κορυφής της Δευτέρας. Το Ισραήλ έχει μάθει με τον δύσκολο τρόπο τα τελευταία δύο χρόνια ποιοι είναι φίλοι του και ποιοι όχι.
Η Ελλάδα και η Κύπρος έχουν σταθεί στο πλευρό του Ισραήλ - η Ελλάδα μάλιστα διοργάνωσε τελετή για την Ημέρα Ανεξαρτησίας της Ελλάδας στο Κιμπούτς Μπεέρι για να δείξει αλληλεγγύη - και τώρα η σχέση περνάει στο επόμενο επίπεδο.
Ο Μητσοτάκης δήλωσε ότι από την τελευταία τριμερή σύνοδο κορυφής το 2023, «έχουμε εισέλθει σε μια νέα γεωπολιτική φάση», η οποία «δημιουργεί ορισμένους σοβαρούς κινδύνους, αλλά και ένα σημαντικό παράθυρο ευκαιρίας για τη διαμόρφωση μιας περιφερειακής αρχιτεκτονικής ασφάλειας που μπορεί να προσφέρει ειρήνη και ευημερία».
Ο Αντίοχος Δ΄ ο Επιφανής πρέπει να στριφογυρίζει στον τάφο του.
